Ołówki pastelowe
Wyrób ołówków pastelowych polega na tem, że substancje białe, jak palony alabaster (siarczan wapnia), kaolinę (glinkę porcelanową), najlepiej gips sam, lub z małym dodatkiem gliny miesza się dokładnie z miałko sproszkowanym barwikiem. Odbywa się to albo w zamkniętym obracającym się bębnie, albo przez rozcieranie na kamieniu a przez dodanie większej lub mniejszej ilości barwika można otrzymać jaśniejsze albo ciemniejsze odcienie. Do równomiernie zabarwionego proszku dodaje się tyle śluzu tragantowego albo rzadkiej wody klejowej albo gumy, aby powstało b. gęste ciasto. Te wiążące substancje należy jednakże stosować możliwie oszczędnie, ponieważ nadmiar ich wpływa źle na miękkość ołówków. Z tak przygotowanego ciasta formuje się pałeczki o długości około 6—8 cm., które po wyschnięciu oprawia w drzewo, lub jeszcze lepiej, używa bez oprawy.
Używa się następujących barwików.
Dla czerwonych ołówków miałki cynober z minją, albo lak krapowy.
Dla niebieskich — błękit paryski, indygo albo ultramaryna.
Dla zielonych — zielony cynober, zieleń chromowa.
Dla żółtych — ognista żółta chromowa, żółta cynkowa i ochra.
Dla brunatnych — siena palona, brunatna kaselska, bistr (manganowy) albo mieszanina brunatnej ochry z sadzami.
Ołówki koloru cielistego składa się z białej, czerwonej i żółtej, albo z bieli ołowianej, ochry i laku florenckiego, albo z bieli cynkowej, żółtej mineralnej i cynobru.
Białe ołówki przygotowuje się najlepiej z białej kredy albo z czystej bieli ołowianej, z której za pomocą dodatku mleka formuje się ciasto.
Dla czarnych dodaje się do kredy odpowiedniej ilości czerni ziemnej lub innej subtelnej czerni i jako ciała wiążącego używa się kleju.
Ołówki do kopjowania
1. Czerwone: Najprzód przygotowuje się masę z cynobru przez zmieszanie równych części miałkiego cynobru z kaoliną (masę tę miele się na mokrych młynkach, suszy i proszkuje); następnie mydło żywiczne przez zmydlenie 2 cz. kalafonji i 80 cz. oleju palmowego z ługiem sodowym. Poczem w 6 kg. wody rozpuszcza najpierw 60 gr. mydła żywicznego i przez gotowanie 40 gr. szelaku. W tym roztworze szelaku i mydła rozpuszcza się 2 kg. czerwonej kreozotowej „ponceau” i do roztworu wsypuje 40 gr. proszku tragantu i 40 gr. albuminy, rozpuszczonej uprzednio w 120 gr. wody. Do mieszaniny barwnej dodaje się 4 kg. masy cynobru i wszystko mieszając wyparowuje w kąpieli wodnej przy temperaturze aż do 62,5° C. do tego stopnia, aby otrzymana konsystencja nadawała się do prasowania ciasta w pałeczki. Aby ołówki te nie przyciągały nadmiernie wilgoci, pokrywa się je dobrym tłustym lakierem
2. Niebieskie:
Najpierw przygotowuje się niebieską masę z 1 cz. błękitu Milori i 6 cz. dobrze szlamowanej kaoliny przez mielenie w młynku na mokro, suszenie i proszkowanie; przed mieleniem dodaje się dla wzmocnienia koloru ½ cz. angielskiego kwasu siarczanego. Następnie rozpuszcza się 2 kg. subtelnego, rozpuszczalnego w wodzie błękitu w 4 kg. wody i gotuje; do ostygłego roztworu dodaje 20 gr. sproszkowanego tragantu i miesza z 4 kg. masy niebieskiej (w subtelnym proszku). Wyprasowane ołówki wystawia się na kilka dni na działanie wilgotnego powietrza, przyczem wykrystalizowuje siarczan sodowy; wypryski usuwa się przez szczotkowanie i czyszczenie wilgotnemi chustkami, powtarzając tę operację tak długo, aż kryształy przestaną się wydzielać. Wówczas zwilża się masę wodą, w której zostało rozpuszczone 80 gr. cukru, dodaje się do niej przez muślinowe sitko 20 gr. subtelnej albuminy (rozpuszczonej uprzednio w 120 gr. wody) i 500 gr. indygokarminu. Wreszcie doprowadza się masę w kąpieli wodnej przy temperaturze do 69°C. do odpowiedniej konsystencji. Gotowe ołówki pokrywa się tłustym lakierem.
3. Czarne.
110 gr. czerwonej kreozotowej ponceau, 150 gr. rozpuszczalnego w wodzie błękitu anilinowego, 10 gr. gumy tragantowej i 10 gr., rozpuszczonej uprzednio w 30 gr. wody i następnie przefiltrowanej subtelnej albuminy, rozpuszcza się w 1 kg. gorącej wody. Do stężonego roztworu dodaje się 340 gr. miałko mielonej tłustej gliny, 80 gr. indygokarminu i 30 gr. chińskiego tuszu. Otrzymuje się sztywną masę, która po powtórnem prasowaniu, z usunięciem wydzielającego się siarczanu sodowego, nadaje się wreszcie do formowania ołówków.
Odporne na działanie wody ołówki do znaczenia
25 cz. zwyczajnego żółtego wosku pszczelnego, 7 ½ cz. gotowanego oleju lnianego (pokostu lnianego) i 2 ½ cz. czystej stężonej gliceryny nagrzewa się na miernym ogniu, albo jeszcze lepiej w kąpieli wodnej, aż się wosk zupełnie roztopi i wszystko dobrze zmiesza. Wówczas dodaje się odpowiedniego barwika (zależnie od ciężkości i własności kryjących 5—8 cz.) a mianowicie:
Dla czarnych — amerykańskiego laku karbonowego.
Dla czerwonych — minji albo imitacji cynobru.
Dla brunatnych— brunatną kaselską.
Dla zielonych –zieloną cynkową albo zielony cynober.
Dla żółtych — jasnej ochry albo żółtej chromowej i t. d.
Farby muszą być bardzo dokładnie mielone, absolutnie suche i przed użyciem jeszcze raz przesianie przez sito. Przy słabym ogniu miesza się ostrożnie z wyżej podaną cieczą (która musi być dobrze ciepła, lecz nie gotująca) i następnie rozlewa w formy. Ostatnie są to stojące rurki z blachy, cynku, miedzi, glinu i t. p. w środku gładko wypolerowane i przed nalaniem masy zwilżone watą umoczoną w glicerynie i następnie słabo podgrzane. Dolny koniec jest zamknięty korkiem; po wystygnięciu usuwa się go i ołówek wyjmuje z rurki.
Ołówki atramentowe
Jako materjał służą barwiki anilinowe, grafit i kaolina. Części składowe miesza się w czterech kombinacjach, przez co otrzymuje tyleż stopni twardości, a mianowicie:
Nr. 1. bardzo miękki: 50 cz. barwika, 35,5 cz. grafitu i 12,5 cz. kaoliny.
Nr. 2. miękki: 46 cz. barwika, 34 cz. grafitu i 20 cz. kaoliny.
Nr. 3. twardy: 30 cz. barwika, 30 cz. grafitu i 40 cz. kaoliny.
Nr. 4. bardzo twardy: 25 cz. barwnika, 25 cz. grafitu i 50 cz. kaoliny.
Składniki miesza się bardzo starannie, rozciera, rozrabia wodą na jednostajne ciasto i przez przeciskanie przez dziurkowaną płytę otrzymuje pręciki określonej grubości i długości, które suszy się w zwykły sposób przez co otrzymuje odpowiednią konsystencję.
Ołówki do pisania na szkle, porcelanie i metalu
1. Czarne: 10 cz. sadzy, 40 cz. wosku, 10 cz. łoju.
2. Białe:40 oz. bieli kremzerskiej, 20 cz. wosku, 10 cz. łoju.
3. Jasno błękitne: 10 cz. błękitu berlińskiego, 20 cz. wosku,
4. Ciemno błękitne: 15 cz. błękitu berlińskiego, 5 cz. gumy, 10 cz. łoju.
5. Czerwone: 20 cz. cynobru, 60 cz. wosku, 20 cz. łoju.
6. Żółte: 10 cz. żółtej chromowej, 20 cz. wosku, 10 cz. łoju.
Farbę dodaje się do masy tłuszczowej na gorąco, dobrze rozciera, suszy nieco na powietrzu, prasą hydrauliczną nadaje kształt pręcików, poczem dalej suszy, a gdy osiągną odpowiednią konsystencję, wkleja w drzewo.
Ołówki do pisania na szkle
a) 1. Czarne: Po 2 cz. łoju i sadzy, 3 cz. wosku pszczelnego.
2. Błękitne: 2 cz. łoju, 1 cz. wosku pszczelnego, 3 cz. ultramaryny.
3. Białe: 1 cz. łoju, 2 cz. białego wosku pszczelnego, 3 cz. bieli permanet.
Łój i wosk roztapia się na słabym ogniu lub w kąpieli wodnej, dodaje powoli, mieszając, zupełnie suche, subtelnie sproszkowane barwiki i rozlewa następnie niezbyt gorącą masę, w odpowiednie formy lub gilzy papierowe; te ostatnie służą jednocześnie za oprawę.
b) Do użytku w piwnicy i składzie:
Przy miernym ogniu topi się 100 cz. olbrotu, 75 cz. tłuszczu, 27 cz. wosku i do tego wsypuje 150 cz. bardzo miałko sproszkowanej minji. Masę wylewa się w kształcie pasków na zwilżone płyty (zamiast minji można użyć i innego barwnika). (p. t. Atramenty dla różnych celów, atrament do pisania na szkle str. 167).