Klej dla blachy
Równe części szelaku i kalofonji rozpuszcza się w 6 cz. mocnego spirytusu winnego.
Dekstryna
Otrzymuje się fabrycznym sposobem z krochmalu, nazywają ją także sztuczną gumą; połączona z wodą tworzy klarowny, gęsty roztwór, schnący na powietrzu w postaci błyszczącej masy o dużej sile sklejania. Dla tych własności dekstrynę używa się do rozcierania farb akwarelowych, przy drukowaniu materjałów, jako środek zgęszczający dla drukowanych farb, jak również jako środek do apretury tkanin. Dobrze przygotowana dekstryna powinna posiadać tylko słabo brunatnawy kolor, a połączona z dużą ilością wody powinna się zupełnie rozpuścić przy zwykłej temperaturze.
Płynny klej dekstrynowany:
60 cz. boraksu rozpuszcza się przez ogrzewanie w 420 cz. wody, dodaje 480 cz. jasnej dekstryny, jak również 50 cz. glukozy, nagrzewa ostrożnie, ciągle mieszając do zupełnego rozpuszczenia i dolewając wody, wreszcie cedzi się przez flanelę. Klej ten jest trwały, dobrze klei i szybko schnie, lecz przy za długiem i silnem nagrzewaniu (powyżej 90°C.) staje się łatwo brunatnym i kruchym.
Środki do przyklejania etykiet
a) Do metalu:
1. Po 4 gr. sproszkowanego ałunu i boraksu, 240 gr. mąki pszennej miesza się razem, rozrabia z 360 gr. wody, dodaje 22,5 gr. kwasu solnego i gotuje do rozpuszczenia. W razie potrzeby gotowy klajster rozcieńcza się wodą.
2. Roztwór gumy arabskiej, do którego dodano trochę gliceryny, także dobrze się nadaje do naklejania etykiet papierowych na powierzchnie metalowe.
b) Dla etykiet na polerowanym niklu:
1. 400 gr. dekstryny rozpuszcza się w 600 gr. wody, dodaje 20 gr. gliceryny i 10 gr. glukozy. Mieszaninę nagrzewa się do 90°C.
2. 400 gr. dekstryny miesza się z wodą i dodaje 200 gr. wody z 20 gr. glukozy i 10 gr. siarczanu glinowego. Całość nagrzewa się do 90°C.
c) 3,1 gr. tragantu, 242,4 gr. gumy arabskiej rozpuszcza się w 567,9 cm.3 wody. Po przefiltrowaniu dodaje się 0,89 gr. tymolu w 124,4 gr. gliceryny i tyle wody, aby całość wynosiła 1135,8 cm3.
d) 124,4 gr. mąki żytniej, 15,5 gr. sproszkowanego ałunu, rozrabia się z 248,8 gr. wody na rzadką papkę, przelewa przez płótno (kolator); przesącz wlewa do 567,9 cm.3 wrzącej wody, ogrzewa, aż masa przyjmie odpowiednią gęstość. Po zupełnem ostygnięciu dodaje się: 3 1,1 gr. gliceryny, 20 kropli olejku goździkowego.
e) 124,4 mąki żytniej, 567,9 cm.3 wody, 31,1 gr. kwasu azotowego, 0,6 cm.3 kwasu karbolowego, 0,6 cm.3 olejku goździkowego, 31,1 gr. gliceryny. Mąkę i wodę miesza się razem i dodaje się pozostałe części.
f) 8 cz. dekstryny, 2 cz. kwasu octowego, 2 cz. alkoholu, 10 cz. wody. Roztwór dekstryny w wodzie rozcieńcza się kwasem octowym; gdy powstała miękka papka, dodaje się alkoholu.
g) 25 gr. kleju kolońskiego moczy się przez noc w 100 cm.3mocnego octu winnego, dodaje 50 gr. krochmalu pszennego w 400 gr. zimnej wody, i całość gotuje w przeciągu kilku minut, otrzymując żądaną gęstość. Następnie dodaje się jeszcze 20 gr. terpentyny weneckiej, dobrze miesza i rozlewa w garnki. Klaster używa się na zimno lub tylko słabo ogrzany, ponieważ w przeciwnym razie przebija. Dla odklejenia etykiet, butelki należy potrzymać w wodzie w ciągu 1 godziny.
Klajster dla szorstkiego papieru
1 kg. krochmalu, 10 kg. wody, 500 gr. terpentyny weneckiej.
Krochmal gotuje się z wodą na klajster, w gotujący zaś klajster wlewa terpentynę.
Środek klejący dla papieru
100 gr. dobrego francuskiego kleju rozpuszcza się w 180 gr. wody, dodaje roztwór 1 kg. szelaku w 6 gr. spirytusu winnego i miesza. Następnie 3,5 gr. dekstryny, 50 gr. spirytusu winnego i 25 gr. wody wstawia do ciepłej wody do rozpuszczenia; obie ciecze miesza się razem i odstawia do ostudzenia. Do użytku należy odkroić kawałek i rozpuścić przez nagrzewanie.
Środek klejący dla bibułki
200 gr. dekstryny rozpuszcza się w 300 gr. wody, dodaje 10 gr. gliceryny i 5 gr. cukru gronowego i całość nagrzewa do 100°C.
Środek klejący dla papieru pergaminowego
20 cz. kleju kolońskiego moczy się w przeciągu 12 godzin w równej ilości wody, dodaje 1 cz. dwuchromianu potasowego, rozpuszczonego w niewielkiej ilości wody. Przechowywać należy w ciemnem miejscu.
Nieprzemakalny środek klejący dla papieru
Przez dodanie niewielkiej ilości formaldehydu do amoniakalnego roztworu kazeiny, otrzymuje się środek klejący, który łączy przedmioty papierowe, nie rozpuszczając się i w wodzie.
Środek klejący dla papieru, szkła i metalu
40 gr. krochmalu i 320 gr. kredy rozrabia się z 2 l. zimnej wody i do tego, mieszając, dodaje się 0,25 l. czystego ługu sodowego 33°B.
Środki klejące dla jubilerów (p. t. „Kit dla pereł,
korali i t. p. str. 285).
1. W kąpieli wodnej rozpuszcza się 50 gr. kleju rybiego w niewielkiej ilości 95% alkoholu i dodaje 4 gr. gumy amoniakowej; oddzielnie rozpuszcza się 2 gr. żywicy mastykowej w 10 gr. alkoholu, obie ciecze miesza razem i przechowuje dobrze zamknięte. Do użytku wystarczy rozmiękczyć klej w kąpieli wodnej.
2. Środek klejący dla umocowania drogich kamieni na metalu:
Po 7 cz. wulkanizowanego kauczuku i gutaperki stapia się razem w zamkniętem naczyniu. Przy użyciu rozmiękcza się małą część tej masy i nanosi na ogrzane powierzchnie. Do wykonania tego wystarcza lampka spirytusowa, przy połączeniu należy uważać, aby nie pozostawały ślady wilgoci.
3. Klej cementowy dla umocowania szkła na metalach szlachetnych:
15 gr. laku sanadarakowego, po 5 gr. kleju marynarskiego, oleju schnącego, bieli ołowianej, kredy hiszpańskiej i terpentyny rozciera się na subtelną pastę. Cement ten twardnieje jak kamień.
Kleje dla drzewa nierozpuszczalne w wodzie
1. Dla miękkiego drzewa:
Świeży twaróg rozciera się miałko na deseczce, poczem ostrożnie dodaje niewielką ilość wapna lasowanego, aż otrzymana masa będzie ciągła, ale nie lepka. Jeżeli wówczas dodać jeszcze trochę wapna, to natychmiast powstaje ciekła papka, którą w razie potrzeby rozcieńcza się jeszcze wodą, W takim stanie masa posiada bardzo dużą siłę sklejania. Szczelin się nie ogrzewa.
2. Dla twardego drzewa:
Dobry klej skórzany moczy się w occie i dodaje niewielką ilość dwuchromianu potasu. Po zmiękczeniu nagrzewa się (bez gotowania) do zupełnego rozpuszczenia. Zaleca się uprzednie wypróbowanie odpowiedniego stosunku składników.
Środek do klejenia płótna na drzewo
1 cz. kleju kolońskiego rozpuszcza się w gorącej kąpieli wodnej w 3 cz. wody i do roztworu dodaje 5—6% kwasu octowego. Jeżeli klej ma być biały, to dodaje się trochę kredy lub bieli cynkowej, rozrobionej uprzednio wodą na rzadką papkę.
Środek do przyklejania sukna lub skóry na płyty stołowe
1 kg. mąki pszennej, 4 łyżki stołowe sproszkowanej kalafonji i 2 łyżki stołowe sproszkowanego ałunu, ogrzewa się razem i miesza do otrzymania gęstej konsystencji.
Suchy klajster kieszonkowy
Przygotowuje się z 600 gr. kleju i 250 gr. cukru. Klej rozpuszcza się najpierw przez gotowanie z wodą, cukier wsypuje do gorącego roztworu i masę tak długo wyparowuje, aż na zimno zastyga. Twarda masa rozpuszcza się łatwo w letniej wodzie i wówczas daje klajster, doskonały do klejenia papieru,
Kleje dla papierów na muchy
1. 12 cz. kalafonji, 8 cz. oleju lnianego i 2 cz. cerezyny.
2. 100 cz. kalafonji, 50 cz. białej smoły szewskiej, 50 cz. świeżo prasowanego oleju rzepakowego, 16 cz. oleju lnianego roztapia się, mieszając, na ogniu.
3. 600 cz. kalafonji, 340 cz. oleju lnianego, 20 cz. żółtego wosku. W żelaznej patelni topi się najpierw kalafonję następnie wosk, następnie dodaje olej lniany; mieszaninę na gorąco przelewa przez płótno (kolator).
4. 0,5 kg. kalafonji, 90 kg. syropu, 90 kg. oleju lnianego lub oliwy, gotuje się razem na gęsty klej.
Konserwacja klajstru
Do klajstru krochmalowego zwykłej konsystencji (10 cz. krochmalu na 100 cz. wody) dodaje się 1% boraksu, który zapobiega zwykle prędko występującemu pleśnieniu. Dodatek boraksu okazuje się dobrym także przy klajstrze przygotowanym z krochmalu i kleju. Ostatni klajster przygotowuje się w następujący sposób: 100 gr. krochmalu rozrabia się w zwykły sposób z wodą na klajster i do gorącego roztworu dodaje się 100 gr. kleju, który uprzednio został zmiękczony w wodzie, poczem dodaje się 1 gr. boraksu.
Syndetikon
1. Rozcieńcza się 100 gr. skoncentrowanego kleju rybiego z 120 gr. kwasu octowego, oddzielnie rozpuszcza się 20 gr. żelatyny w 120 gr. wody. Oba roztwory miesza się razem i do mieszaniny, ciągle mieszając, dodaje 20 gr. pokostu szelakowego.
2. 60 cz. cukru melisowego, 15 cz. wapna lasowanego, 60 cz. kleju pozłotniczego, 180 cz. wody. Do przygotowania tego kleju lasuje się najpierw wapno w ten sposób, że w drewnianem lub kamionkowem naczyniu oblewa się go 50 cz. ciepłej wody i po zlaniu czystej wody zwierzchu, zbiera pozostały na dnie proszek. Następnie rozpuszcza się 60 cz. cukru melisowego w 180 cz. wody, do roztworu dodaje 15 cz. wapna lasowanego, całość nagrzewa w żelaznej patelni do około 75°C., odstawia na bok i mieszaninę, podczas dnia od czasu do czasu dobrze wstrząsa, dzięki czemu rozpuszcza się większa część wapna. Po kilku dniach, zlewa się wreszcie klarowny roztwór z osadu. W 255 cz. otrzymanego w ten sposób roztworu cukrzano-wapiennego rozmiękcza się 12 godzin 60 cz. rozdrobionego kleju i następnie rozpuszcza, nie przypalając go pozostawia takim w cieczy.
3. 250 cz. cukru rozpuszcza się w szklanej kolbie w kąpieli wodnej w 750 cz. wody, dodaje 65 cz. wapna lasowanego i mieszaninę nagrzewa w przeciągu 3 dni do 70—75°C, często wstrząsając. Następnie studzi się i zlewa klarowną ciecz. W 200 cz. roztworu, rozcieńczonego 200 cz. wody, rozmiękcza się 550 cz. najlepszego kleju kolońskiego w przeciągu około 3 godzin i nagrzewa do zupełnego rozpuszczenia. Wyparowaną wodę zastępuje się świeżą i do silnie alkalicznego kleju dodaje 50 cz. kwasu octowego (96%), 1 cz. czystego kwasu karbolowego.
Kity uniwersalne
1. 4 cz. białego palonego gipsu i 1 cz. białej gumy arabskiej, rozciera się razem w subtelny proszek i rozrabia wodą.
2. 12 gr. białego kleju rozpuszcza się w 16 gr. kwasu octowego i 2 gr. francuskiej żelatyny w 15 gr. wody. Roztwory, miesza się razem i dodaje 2 gr. pokostu szelakowego. Ciecz rozlewa się w małe buteleczki.
3. 1 cz. szkła wodnego w jednej buteleczce, w drugiej buteleczce 1 cz. kredy i 1,19 cz. pudru kaolinowego. Miesza się bezpośrednio przed użyciem.