Temperatura topnienia najważniejszych metali
| METAL | Temp. topnienia w stopn. C. |
| Antymon |
440 |
| Bizmut |
265 |
| Cyna |
235 |
| Cynk |
412 |
| Glin (Aluminium) |
600 |
| Miedź |
1050 |
| Nikiel |
1450 |
| Ołów |
335 |
| Platyna |
2000 |
| Rtęć |
-38,5 |
| Srebro |
960 |
| Żelazo lane |
1500 |
| Stal |
1400 |
| Złoto |
1100 |
Staro-srebrna powłoka
Aby srebrnym przedmiotom nadać wygląd starożytny są różne sposoby, z których kilka podajemy:
a) Miesza się nieco kopallaku z niewielką ilością sproszkowanej czerni z kości słoniowej, rozcieńcza spirytusem terpentynowym i szczotkuje przedmioty tą mieszaniną. Po godzinnem przesychaniu wyciera się powierzchnię ścierką, tak aby czerń pozostała tylko w zagłębieniach. Słabsze zabarwienie otrzymuje się po suchem szczotkowaniu i potarciu ścierką.
b) Zamiast czerni z kości słoniowej używa się grafitu i postępuje jak w a).
c) Miesza się osad z czerni drukarskiej z podwójną ilością terpentyny, jak również niewielką ilością oleju lnianego i wreszcie postępuje tak, jak w a). Ta metoda ma być lepsza.
d) Dobry sposób postępowania do otrzymania staro srebrnej powłoki polega na tem, że metal naprzód się czerni, a potem srebrzy. Do czernienia używa się roztworu 100 gr. koperwasu miedzianego lub cukru ołowianego i 300 gr. natronu w 10 1. wody, nagrzanej do 60° C. Dobrze oczyszczone przedmioty zanurza się na sicie tak długo do ciepłego roztworu, aż się otrzyma żądany kolor. Po wysuszeniu szlifuje się lekko przez szczotkowanie proszkiem pomeksowym, poczem srebrzenie może nastąpić albo przez zanurzenie do roztworu srebra lub przez nacieranie amalgamatem.
Farbowanie proszku branżowego
Aby otrzymać proszek bronzowy w różnych odcieniach, — jasno-żółtym, ciemno-żółtym, miedziano-czerwonym, nagrzewa go się, ciągle mieszając, na płytkich żelaznych patelniach, aż przez utlenienie miedzi zostanie otrzymany odpowiedni odcień zabarwienia. Przeważnie używa się do tego także nieco tłuszczu, wosku lub parafiny. Proszki bronzowe używane są do nadawania metalom powłoki, lub też, aby przedmiotom z drzewa, kamienia, masy papierowej i t. d. nadać wygląd metalu.
Bronzowanie żelaza lanego
Powierzchnię żelaza lanego, po oczyszczeniu i obróbce, pokrywa się równomiernie olejem roślinnym, nprz. zwyczajną oliwą i silnie nagrzewa, zważając, aby w nadmiernej temperaturze olej się nie spalił. W chwili rozkładu oleju żelazo pochłania tlen; na powierzchni tworzy się brunatna powłoka tlenku, która bardzo mocno przylega i może przyjmować politurę, tak że powierzchnia żelaza przyjmuje wygląd ładnego bronzu.
Surogaty bronzów (Simili-bronzy)
Główną częścią składową tych bronzów jest proszek glinowy z roztworem żywicy, do którego dodaje się barwiki w określonych ilościach.
Bronz złoty. Do przygotowania zaleca się następujący przepis: 50 gr. sandaraku, 10 gr. mastiksu i 5 gr. terpentyny weneckiej rozpuszcza się w 135 gr. alkoholu, dodaje 0,4 gr. żółtej metanilowej i złoto pomarańczowej farby, jak również 20 gr. miałko sproszkowanego glinu, i całą mieszaninę skłóca. Zamiast żółtej metanilowej może być użyta pomarańczowa etylowa, przez co otrzymuje się ciemniejszy kolor.
Bronz miedziany. Do przygotowania bierze się wyżej opisany roztwór żywiczny i dodaje 0,8 gr. złotej pomarańczowej farby i 20 cz. glinu, dzięki czemu otrzymuje się ładny kolor miedzi. Jeżeli zamiast złotej pomarańczy użyć 0,4 gr. żółtej metanilowej, to otrzymuje się zielonawy odcień bronzu. Przygotowane tym sposobem bronzy wyróżniają się wielkim połyskiem i grą barw, a cena ich jest bardzo niska.
Farbowanie stopów miedzianych na stalowo
W mieszaninie 1l. kwasu solnego i 0,125 l. kwasu azotowego rozpuszcza się 42,5 gr. arszeniku i wreszcie dodaje powoli 42,5 gr. opiłków żelaznych. Przedmioty czyści się przez szczotkowanie w ciepłej wodzie z mydłem i płókaniem w zimnej wodzie i potem, bez dotykania palcami, zawiesza się je w wytrawię arszenikowej, w której pozostają mniej więcej 5 minut. Następnie suszy się przedmioty i pokrywa białym, bezbarwnym lakierem spirytusowym.
Matowanie mosiądzu
Dobrą wytrawę do matowania przyrządza się przez dolanie roztworu 10 gr. siarczanu cukru w 50 gr. wody do ostudzonej mieszaniny 3 kg. kwasu azotowego 36° B., 2 kg. kwasu siarczanego 66° B. i 15 kg. soli kuchennej. Stosownie do żądanego odcienia, przedmioty pozostawia się 2—10 minut w wytrawię, z której wychodzą zabarwione na kolor płowy, ziemisty. Wtedy szybko przeciąga się je przez wytrawę do glansowania, gdzie otrzymują matowy połysk i płócze prędko w dużej ilości czystej wody. Galwanizowane przedmioty mają również ładny matowy połysk.
Wytrawianie na niklu
Polerowany nikiel pokrywa się roztworem z 2 cz. białego wosku, 2 cz. mastiksu i 1 cz. asfaltu, wydrapuje rysunek i na odkryte miejsca nalewa kwasu chromowego. Warstwę woskową, usuwa się przez nagrzewanie i cały przedmiot wyciera terpentyną.
Otrzymywanie „niello”
(Czarne, płaskie, emaljowane rysunki na metalu)
Technika nielowania polega na tem, że powierzchnie metalu, graweruje się dosyć głęboko, względnie sztancuje, zagłębienia wypełnia mieszaniną sproszkowanych siarczków metali, nagrzewa je do stopienia i wreszcie przedmiot gładko szlifuje oraz poleruje.
a) Mieszanina z cz. srebra, 2 cz. siarki, 5 cz. miedzi, 3 cz. ołowiu i 30 cz. boraksu daje szczególnie ładny ciemny kolor niella.
b) Niello przygotowane z 2 cz. srebra, 1 cz. miedzi, 3 cz. siarki i 4 cz. salmiaku odznacza się twardością i dobrze się poleruje. Sposób przygotowania jest następujący: Siarkę nagrzewa się w tyglu grafitowym do zagotowania, wrzuca pomału żarzące się skrawki metalów (naprzód srebro, potem miedź, na ostatku ołów) z dodaniem boraksu i miesza od czasu do czasu cybuchem glinianym, póki się wszystko jednostajnie nie roztopi. Nakoniec masę nielową wlewa się do wody i dokładnie proszkuje w żelaznym moździerzu.
Oksydowanie srebra
(Na błyszcząco). Do filiżanki z gorącą wodą kładzie się 10 gr. siarczanu potasu, miesza się dobrze i do jeszcze ciepłej cieczy zanurza na 2 minuty przedmiot srebrny, możliwie dobrze wyczyszczony szczoteczką drucianą. Po 2—3 razowem powtórzeniu tej operacji można otrzymać piękną czarną błyszcząca powłokę, która się dobrze trzyma.
Ciecze do patynowania
a) 300 gr. technicznej gliceryny rozpuszcza się w 800 gr. wody i dodaje 360 gr. rozcieńczonego 30%-owego kwasu octowego. Oddzielnie rozciera się 150 gr. sproszkowanej kredy z 200 gr. wody i mieszaninę tę powoli, wciąż mieszając, dodaje do powyższego roztworu. Otrzymaną masę nakłada się zapomocą pendzelka na przeznaczone do patynowania przedmioty, uprzednio oczyszczone z tłuszczu. Patyna wytwarza się dosyć szybko, szczególnie przy suchej pogodzie.
b) Patyna na bronzie: 10 gr. azotanu miedzi i 2 gr. soli kuchennej rozpuszcza się w 0,5 l. wody, oddzielnie przez zobojętnienie 10 gr. zwyczajnego amoniaku kwasem octowym do słabo kwaśnej reakcji i dopełnienie wodą do 0,5 l., przygotowuje się roztwór octanu amonu, który łączy z uprzednio wymienionym roztworem. Bronz zanurza się, a po wyschnięciu powierzchownie szczotkuje i powtarza tę operację tak długo, aż zostanie otrzymany żądany odcień.
c) Patyna na miedzi: 1. Roztwór 3,7 gr. soli kuchennej i tyleż salmiaku w 7,5 gr. amoniaku i 0,5 1. dobrego octu winnego daje ładną zieloną patynę, którą trzeba bardzo szybko nakładać. Po kilkakrotnem pokryciu otrzymuje się żądany odcień.
2. Mieszanina 250 gr. rozcieńczonego mniej więcej do 30% kwasu octowego, 2,5 gr. salmiaku i 500 gr. 6% octu daje żółto-zieloną patynę. Przedmioty pokrywa się pendzlem jedną z tych mieszanin i odstawia, aby przeschły.
3. Niebiesko-zieloną patynę otrzymuje się przy pokrywaniu przedmiotów potraktowanych mieszaniną z punktu 2, roztworem 20 gr. salmiaku i 60 gr. węglanu amonu w 0,5 1. wody,
4. Patynę brunatną otrzymuje się przez częste pokrywanie przedmiotów roztworem 3 gr. soli koniczynowej i 15 gr. salmiaku w 280 gr. wody destylowanej. Operacja ta wymaga jednakże dłuższego czasu.
Woda do amalgamowania
Roztwór azotanu rtęci otrzymuje się najprościej, jeżeli do 10 cz. rtęci dolać 11 cz. kwasu azotowego (ciężaru właściwego 1,33), zastawić tak długo, aż się wszystka rtęć rozpuści i potem pilnie mieszając dolać 540 cz. wody. Woda ta musi być przechowywana w dobrze zamkniętych butelkach, aby nie została zanieczyszczona kurzem. Służy ona do tego, aby stopy bronzu, jak również i miedzi, mosiądzu, nawet stopy srebra o mniejszej zawartości niż 75% nie przyjmujące dobrze amalgamatu złota, zwilżyć przed złoceniem.
Trwały kolorowy połysk, nastali
Powierzchnię oczyszcza się starannie i nakłada cienką warstewkę kwasu siarczanego. Stosownie do grubości ostatniej i czasu działania osiąga się rozmaite odcienie zabarwienia.
640 gr. octanu ołowiu rozpuszcza się w 3450 gr. wody i roztwór nagrzewa do 30—40°C; przedmioty zanurza w tej cieczy.
Żelazo otrzymuje stalowo-szare zabarwienie, cynk—brunatne kwasem siarczanym zamiast octanu ołowiu bronz farbuje się na ładny czerwony lub zielony kolor.
Imitacja marmuru: Przedmioty bronzowe, traktowane kwa-sem siarczanym, nagrzewa się do 50°C; w roztworze ołowiu, zagęszczonego gumą tragantową i następnie traktuje powyższym roztworem octanu ołowiu.
Wytrawy (bejce) do metali
1. Recepta angielska: 2 1. kwasu solnego, 0,25 gr. kwasu azotowego, 85 gr. kwasu arsenowego, 85 gr. opiłków żelaznych.
2. Matowo czarna: 500 gr. azotanu miedzi, 150 gr. alkoholu (90%) rozpuszcza się, miernie podgrzewając. Nadaje się dla wszystkich metali, oprócz glinu i niklu.
3. Czarno-szara: 1000 cz. kwasu solnego, 60 cz. kwasu arsenowego, 30 cz. chlorku antymonu, 150 cz. sendry żelaznej nagrzewa się tak długo do 80°C, aż się wszystko nie rozpuści. Wytrawę stosuje się na zimno i czyste błyszczące przedmioty zanurza dwa razy na 15 sekund, następnie myje dużą ilością wody. Nadaje się dla wszystkich metali z wyjątkiem glinu, cynku, niklu i bronzu glinowego.
4. Stalowo-szara: 1000 cz. kwasu solnego, 83 cz. koperwasu żelazowego, 83 cz. kwasu arsenowego. Sposób użycia jak przy 3.
Klej dla okuć metalowych
a) Aby przymocować okucia metalowe do szkła, porcelany i t. p. używa się następującego kleju: 2 cz. dobrego kleju rozpuszcza się w wodzie i nagrzewając na ogniu węglowym dodaje 1 cz. pokostu lnianego i 0,5 cz. terpentyny weneckiej.
b) Kit dla umocowania liter metalowych na szkle: 35 cz. żywicy świerkowej, 7 cz. kalafonji, 4 cz. terpentyny, 5 cz. palonego gipsu.
Kit dla metalu i szkła
a) 30 cz. ołowiu, 20 cz. cyny, 25 cz. bizmutu. Najprzód topi się ostrożnie ołów, następnie dodaje cynę i roztopioną masę miesza się pałeczką drewnianą; wreszcie dodaje się bizmutu i masę zdejmuje z ognia. Pierścień metalowy przeznaczony do przy-kitowania, czyści się przez zanurzenie w kwasie solnym i mycie wodą, następnie wlewa w niego roztopiony stop i wciska uprzednio nagrzane naczynie szklane, poczem powolnie studzi.
b) 5 cz. żywicy topi się z 1 cz. wosku i dodaje 1 cz. palonej ochry i 0,25 cz. gipsu. Mieszaniny tej używa się przeważnie do kitowania szkła z mosiądzem.
c) 2 cz. żółtego wosku, 1 cz. smoły szewckiej i 4 cz. żywicy topi się zarazem i dodaje 1 cz. miałkiej mąki ceglanej.
Proszki do spawania (szwejsowania)
1. Żelazo z żelazem. a) 1 cz. boraksu, 0,5 cz. salmiaku i 0,5 cz.
wody. Gotuje się, ciągle mieszając, daje stwardnieć, po ostygnięciu proszkuje i dokładnie miesza z 0,33 cz. niezardzewiałych opiłków żelaznych.
b) 6 cz. boraksu, 2 cz. salmiaku, 1 cz. cyanku potasu, 0,5 cz. żywicy.
c) 250 gr. boraksu, 2 1. salmiaku, 2 1. żelazocyanku potasu (żółtej soli krwistej), tłucze się, miesza, rozpuszcza w wodzie i wyparowuje do suchości.
2. Stal ze stalą. 41,5 cz. kwasu bornego, 35 cz. soli kuchennej, 15,5 cz. żelazocyanku potasu, 8 cz. odwodnionej sody.
3. Gustal z żelazem. a) 64 cz. boraksu, 20 cz. salmiaku, 10 cz. żelazocyanku potasu, 5 cz. sproszkowanej kalafonji, miesza się razem, zwilża spirytusem i nagrzewa do suchości.
b) 35,5 cz. kwasu bornego, 30 cz. soli kuchennej, 26,5 cz. żelazocyanku potasu, 7,5 cz. sproszkowanej kalafonji, miesza się razem.