Emalje na żelazie
10 gr. szkła kryształowego, po 1 gr. sody i kwasu bornego stapia się razem i proszkuje. Oczyszczony rozcieńczonym kwasem i osuszany przedmiot pokrywa się roztworem gumy, następnie posypuje miałko roztartą emalją i nagrzewa do 143°C. Gdy powłoka dobrze wyschła nagrzewa się żelazo do czerwoności tak długo, aż emalja równo się stopi. Studzić należy wolno. Na pierwszą powłokę można nawarstwić drugą.
Farby do emalji
Biała: Tlenek cyny.
żółta: Tlenek antymonu, antymonian potasu, tlenek ołowiu, tlenek srebra, tlenek żelaza i tlenek uranu.
Czerwona: Tlenek żelaza — glinka, sód – chlorek złota, chlorek cyny — chlorek złota, purpura Cassiusza.
Pomarańczowa: Mieszanina ciał farbujących żółto i czerwono:
Zielona: Tlenek miedzi, tlenek chromu lub tlenek żelazawy
Niebieska: Tlenek kobaltawy, krzemian kobaltu, tlenek kobaltowy.
Fiołkowa: Tlenek manganu.
Brunatna: Tlenek żelaza.
Czarna: Tlenek żelazawy w większych ilościach.
Emalja dla żelaza lanego i kutego
130 cz. miałko tłuczonego szkła kryształowego stapia się z 20,5 cz. prażonej sody i 12 cz. kwasu bornego, stopioną masę tłucze się i proszkuje. Emalja ta jest przezroczystą, szklistą i na¬wet na blasze żelaznej doskonale się trzyma. Do pokrywania można używać kilka warstw emalji o różnej topliwości. Warstwa bezpośrednio pokrywająca żelazo nosi nazwę podstawowej. Za pływa ona niezupełnie dobrze; dopiero druga warstwa — kryjąca — napływa zupełnie i nadaje glazurze wymaganą gładkość. Do przygotowania masy podstawowej stapia się 30 cz. miałko zmielonego feldspatu z 25 cz. boraksu, stopioną masę należy dokładnie utłuc i zmieszać z 10 cz. glinki, 6 cz. feldspatu i 1,75 cz. węglanu magnezji. Otrzymaną mieszaninę rozrabia się wodą na papkę i nakłada na przedmioty przeznaczone do emaljowania i posypuje masą kryjącą, która składa się z miałko sproszkowanej stopionej mieszaniny 87,5 cz. mąki kwarcowej, 27,5 CZ. boraksu, 50 cz. tlenku cyny, 15 cz. sody i 10 saletry. Równomier-1 me rozprowadzaną masę suszy się ostrożnie i topi w piecach muflowych. Inne przepisy: 30—50 cz, krzemionki lub kwarcu/ 10—20 cz. krzemieni lub 20—30 cz. granitu, 10—20 cz. glinki porcelanowej lub 16—20 cz. boraksu, 8—10 cz. glinki fajkowej lub 6—10 cz. szkła 6—10 cz. kredy lub 10—15 cz. magnezji, 5—15 cz. mąki porcelanowej lub 5—20 cz. feldspatu, 20—40 cz. kwasu bornego lub 10—20 cz. węglanu sodu, 6—10 cz. saletry lub spatu ciężkiego, 2—6 cz. gipsu lub 3—10 cz. fluspatu. Po stopieniu należy subtelnie zmieloną emalję nakładać cienkiemi warstwami, ponieważ glazura i blacha rozmaicie się rozszerzają pod wpływem ciepła. Ostudzenie musi także następować powoli, ponieważ (przy szybkiem studzeniu następuje nierównomierne skurczenie blachy i emalji, a skutkiem tego będzie odpryskiwanie tej ostatniej.
Emaljowanie przedmiotów z żelaza lanego
Masa podstawowa: 50 kg. kwarcu, miałko mielonego i suchego, 25,5 boraksu, nieodwodnionego, 7,5 kg. fluspatu, miałko tłuczonego i mielonego, razem 80 kg. Mieszaninę tę stapia się w glinianych tyglach i daje ona 68,5—69 kg. topionej masy, którą oczyszcza się od domieszek skorup glinianych i tłucze. 16 kg. tej tłuczonej masy miesza się na sucho z 6,5—12,5 kg. kwarcu (zwykle 12,5 kg.), 4—6,5 kg. szarej glinki (zwykle 4 kg.), 0,5 kg. boraksu. Nową mieszaninę miele się na mokro, w młynku z dodatkiem do każdej takiej porcji podczas mielenia 2,5 kg. glinki i 0,66 kg. boraksu. Rozmieloną masę rozrabia się wodą. lub subtelnie z wodą zmieloną glinką do odpowiedniej konsystencji, nakłada na przedmiot, suszy i wypala. Wystygłe przedmioty pokrywa się następującą masą kryjącą pod postacią subtelnego, mokrego szlamu:
Masa kryjąca: Miesza się na sucho: 2,5 kg. fluspatu, miałko tłuczonego, 1 kg. tlenku cynku, tak jak znajduje się w sprzedaży, 7,75 kg. tlenku cyny prażonego, 0,75 kg. mąki kostnej, 0,03—0,05 kg. smalty. Tę mieszaninę 9—9,25 kg. przesiewa się przez sito i następnie dosypuje 16 kg. miałko mielonego feldspatu, 9,5—9,75 kg. saletry potasowej. Wszystko stapia się w i ogniotrwałych tyglach, mających w dnie dziurę, przez którą wytopiona masa spływa do podstawionego pod ruszt naczynia. Ostygłą masę tłucze się i oczyszcza. Do 30 kg. tłuczonej masy w mokrym młynku dodaje się 6 doniczek po około 140 cm3 białej glinki, dokładnie szlamowanej wodą, i 0,3 kg. tlenku. Gotową masę rozrabia się do odpowiedniej konsystencji, nakłada na masę podstawową i wypala.
Farby brunatne do emalji dla kamionki
(stejngutu)
Składają się one z jednego, do płynności zeszklonego barwika i szlaki, stopionej z 12 cz. minji, 3 cz. fluspatu i 1 cz. prażonego boraksu. Barwniki dobiera się w zależności od żądanych odcieni.
1. Dla jasno brunatnego: 6 cz. koperwasu żelazowego prażonego, 4 cz. tlenku cynku, 10 cz. saletry.
2. Dla brunatnego „Sepia”. I cz. koperwasu żelazowego prażonego, 2 cz. tlenku cynku, 1 cz. tlenku manganu, 5 cz. saletry.
3. Dla ciemno brunatnego: Po 4 cz. koperwasu żelazowego prażonego i tlenku cynku, 1 cz. siarczanu tlenku kobaltowego, 10 cz. saletry.
4. Dla brunatno kasztanowego: 2 cz. tlenku żelaza. Barwiki po zeszkleniu proszkuje się i myje wodą. Farbę otrzymuje się przez roztarcie 2 cz. barwika z 5 cz. szlaki.
Emaljowanie na zimno
Używa się zwykle przy reperacjach. Różne farby stapia się z żywicą mastiksową, niewielką ilością olejku lawendowego i nalewa na zniszczone miejsce, które trzeba nagrzać. Po ostygnięciu zimną emalję rozporządza się równomiernie, a połysk nadaje się przez prędkie przeciąganie przez płomień.
Dla czarnej emalji stapia się mastiks z sadzami.
Dla białej — biel ołowianą lub biel szyfrową.
Dla czerwonej — karmin lub cynober
Dla niebieskiej — ultramaryna lub błękit pruski.
Dla zielonej — zieleń Scheelego lub zieleń schweinfurtską.
Dla brunatnej — umbra.
Dla żółtej — ochra lub żółta chromowa.
Różne odcienie otrzymuje się przez mieszanie farb.
Różne emalje
Niebieska emalja. Stapia się 20 cz. podstawowej masy dla białej emalji z 1 cz. subtelnego tlenku kobaltowego. Przez dodanie większej ilości masy podstawowej, otrzymuje się jaśniejszy kolor. Masa podstawowa dla tej emalji nie może zawierać ołowiu.
Emalja dla wypełnienia wgłębionych liter w stali. 130 cz. drobno krajanego szkła kryształowego stapia się z 20,5 cz. prażonej sody i 12 cz. kwasu bornego, tłucze i przechowuje do użytku.
Dla kilku warstw emalji: Masa podstawowa (bezpośrednio na stali): Stapia się 30 cz. miałko mielonego feldspatu i 1,5 cz. węglanu magnezji. Miesza się wodą na ciasto i nakłada.
Masa kryjąca: 37,5 cz. mąki kwarcowej, 27,5 boraksu, 50 cz. tlenku cyny, 15 cz. sody i 10 cz. saletry miesza się razem miało, tłucze i stapia. Równomiernie nałożoną masę suszy się ostrożnie i topi w piecu muflowym.
Emalja dla wyrobów żelaznych. 100 cz. krzemionki, 35 cz. sody, 75 cz. boraksu, 20 cz boraksu, 20 cz. gipsu i 1 1/8 % całej masy kwasu arsenawego. Po dokładnem zmieszaniu całą masę należy zeszklić. Miele się ją miałko, przyczem dodaje na 100 cz. masy 5 cz. wagonowych tłustej białej glinki. Oprócz tego poleca się jeszcze dodanie 0,2 cz. węglanu magnezji. Miałko sproszkowaną mieszaninę rozciera się odrobiną 1/8 % siarczanu magnezu, na gęste ciasto, które nakłada się na żelazo, suszy powoli i wypala przy ciemno-czerwonym żarze.
Emalja do rur żelaznych w kwaśnych wodach kopalnianych.
Masa podstawowa: 34 cz. kwarcu, 15 cz. boraksu, 2 cz. sody. Masa kryjąca; 34 cz. feldspatu; 19 cz. kwarcu, 24 cz. boraksu, 16 cz. tlenku cyny, 4 cz. fluspatu, 9 cz. sody, 3 cz. saletry.
Emalja koloru kości słoniowej, dla wyrobów żelaznych. Stapia się mieszaninę 125 cz, tłuczonego flintglasu, 20 cz. prażonej sody i 12 cz. kwasu bornego. Roztopioną masę wylewa się na pokład z kamienia lub metalu, a po ostudzeniu proszkuje. Mieszaniną tego proszku, roztworu sodowego szkła wodnego o 50°B. oraz 8 cz. tlenku cyny oblewa się przedmiot przeznaczony do emaljowania i nagrzewa go w piecu muflowym, aż się cała masa jednostajnie roztopi.
Masy podstawowe dla kolorowych emalji: 1. 3 cz. mytego piasku kwarcowego, 1 cz. kredy, 3 cz. prażonego boraksu (dla delikatnych kolorów).
2. 3 cz. dobrego czystego szkła kryształowego, 1 cz. prażonego boraksu, 0,25 cz. saletry i 1 cz. tlenku antymonu (dla purpury i niebieskiego). B
3. 60 cz. piasku, zawierającego wapno, 30 cz. ałunu, 35 cz. soli kuchennej i 100 cz. minii.
Emalje do glazur: a) Dla naczyń blaszanych. 12 cz. niepalonego gipsu, 1 cz. boraksu.
b) 30 cz. kwarcu, 16,5 cz. boraksu, 3 cz. bieli ołowianej stapia się razem i po ostygnięciu miele dokładnie z 9 cz. mąki kwarcowej, 8,4 cz. szlamowanej glinki ogniotrwałej, 0,5 cz. białej magnezji i potrzebną ilością wody, na śmietankową masę.
c) 30 cz. kwarcu, 30 cz. feldspatu, 25 cz. boraksu stapia się i miesza z 10,7 cz. glinki, 6 cz. feldspatu i 1,75 cz. magnezji i przerabia jak b).
Czerwień miedziana dla emalji do glazur. Roztwór równych części octanu tlenku miedzi i cukru gotuje się w 4 cz. wo¬dy, po 2 godzinach wydziela się czerwony proszek.
Emalja dla szyldów. 30 cz. saletry, 90 cz. krzemionki (miałkiego piasku), 250 cz. glejty ołowianej stapia się razem.
Emalja żółta: 1. 1 cz. tlenku antymonu, 1—3 cz. bieli ołowianej, 1 cz. ałunu, 1 cz. salmiaku miesza się razem i nagrzewa w otwartem naczyniu, aż się ulotni wszystek salmiak i masa zżółknie.
2. Zapomocą srebra. Roztapia się białą emalję, dodaje tlenku srebra i jeszcze raz topi. Zredukowane na czysty metal srebro należy usuwać, aż wystąpi żółta powierzchnia.
Emalja zielona: 100 cz. szlaki, 6,3 cz. boraksu, 12,5 tlenku miedzi.
Emalja dla naczyń i blachy żelaznej. Następujące części składowe miele się oddzielnie: 30 do 50 cz. krzemionki, 10—20 krzemieni, 10—20 cz. glinki porcelanowej, 8—16 cz. glinki fajkowej, 6—10 cz. kredy, 5—15 cz. mąki porcelanowej, 20—40 cz. kwasu bornego, 6—10 cz. saletry, 2—6 cz. gipsu; albo 30—-50 cz. kwarcu, 20—30 granitu, 10—20 cz. boraksu, 6—10 c/i. szkła, 10—15 cz. magnezji, 5—15 cz. wapna, 2—8 cz. spatu ciężkiego, 3—10 cz. fluspatu. Po zmieleniu miesza, stapia i nakłada możliwie najcieniej. Kolejność mieszania materjałów zależna jest od właściwości surowców i dokładnie może być określona tylko przez odpowiednie próby.
Emalja szklista dla żelaza. 4 cz. proszku szklanego, 2 cz. spa¬tu, 3 cz. boraksu 1 cz. saletry i ¼ cz. tlenku cynku.
Masy podstawowe do emalji
1. 30 cz. mąki krzemiennej, 30 feldspatu, 25 cz. boraksu Stapia się w tyglu, tłucze, proszkuje razem z 10,75 cz. glinki, 6 cz. feldspatu, 1,75 cz. magnezji, i następnie dobrze miesza z szkłem wodnym (około 3,5—10%); Do użytku nadaje się dopiero po upływie godziny.
2. 30 cz. mąki kwarcowej, 16,5 cz. boraksu, 3 cz. bieli ołowianej stapia się razem, miele z 9 cz. kwarcu i miesza z 8,66 glinki fajkowej i 0,5 cz. białej magnezji.
3. Dla naczyń żelaznych. 20 cz. mąki krzemiennej, 9 cz. boraksu, 1 cz. potażu, 6 cz. magnezji, 2 cz. soli gorzkiej stapia się razem i proszkuje z 2 cz. glinki.
4. Dla naczyń żelaznych. 30 cz. mąki krzemiennej, 10 cz. bo-raksu, 4 cz, magnezji, 1,75 cz. sody, 2,25 cz. soli gorzkiej stapia się razem i miele z mąką krzemienną, stanowiącą 18% wagi całej masy.
5. 100 cz. piasku, 75 cz, sody, 5 cz. saletry, 6 cz. czystego
wapna stapia się razem, dodaje następnie 5—10 cz. glinki i 3—5 cz. magnezji, stapia ponownie, miele i rozrabia wodą.
6. Dla emalji przeznaczonej do farbowania a) 3 cz. piasku, 1 cz. kredy, 3 cz. prażonego boraksu, 1 cz. antymonianu potasu, 0,24 cz. azotanu sodu. c) 3 cz. szkła kryształowego, 1 cz. antymonianu potasu w bardzo miałkim proszku, miesza się i stapia.
7. Łatwo topliwa. 30 cz. mąki krzemiennej, 25 cz. boraksu, 30 cz. feldspatu stapia się razem i miele z 10,75 cz. glinki, 6 cz. feldspatu i 1,25 cz. magnezji.
8. Łatwo topliwa. 30 cz. mąki krzemiennej, 18 cz. boraksu, 3 cz. bieli ołowianej stapia się razem i miele z 9,5 cz. mąki krzemiennej, 8,25 cz. glinki, 2 cz. kredy, 0,9 cz. magnezji.
9. Trudno topliwa. 50 cz. mąki krzemiennej, 30 cz. boraksu stapia się razem i miele z 15 cz. krzemionki, 13 cz. glinki, 1 cz. magnezji.
10. Trudno topliwa. 50 cz. mąki krzemiennej, 30 cz. boraksu stapia się i miele z 12 cz. krzemionki i 13 cz. glinki.
11. Bardzo trudno topliwa. 30 cz. mąki krzemiennej, 10 cz. boraksu (krystaliczny liczony z 47,1% wody) stapia się razem i podczas mielenia dodaje jeszcze 10—16 cz. mąki krzemiennej i tyleż białej glinki.
12. Bardzo trudno topliwa. 30 cz. mąki krzemiennej, 16,5 cz. boraksu, 3,5 cz. bieli ołowianej stapia się razem i miele z 25—40 cz. mąki krzemiennej, 20—25 cz. glinki, 5—6 cz. magnezji.
Emalja dla miedzi. a) 12 cz. białego fluspatu, 12 cz. niepalonego gipsu, 1 cz. boraksu stapia się razem.
b) 15 cz. białego fluspatu, 10 cz. niepalonego gipsu, 2 cz. bo¬raksu stapia się razem.
Emalja fosforyzująca. Miesza się 15 cz. farby fosforyzującej, 10 cz. sproszkowanego fluspatu lub kryalitu i 3 cz. boranu wapnia, rozciera wszystko wodą, nakłada na porcelanę, szkło i t. d. i wypala w zwykły sposób.
Emalja czarna, a) 1 cz. łatwo topliwej glinki, z 0,33 cz. tlenku żelazowego wystawia się na działanie niezbyt silnego żaru i następnie miesza z bezbarwną masą podstawową.
b) Mangan, miedź i tlenek kobaltu.
Emalja trudno topliwa. 60 cz. piasku kwarcowego, 30 cz. ałunu, 35 cz. soli kuchennej, 100 cz. minji z małym dodatkiem palonej magnezji.
Emalja sucha — szybka. Przedmioty nagrzewa się w zwykłym ogniu do czerwonego lub białego żaru i posypuje proszkiem łatwo topliwej emalji.
Emalja biała dla przedmiotów biżuteryjnych. 2 cz. cyny praży się z 1 cz. ołowiu; 1 cz. tych tlenków metali stapia się w małych tyglach z 2 cz. miałko sproszkowanego szkła kryształowego z małym dodatkiem braunsztynu. Roztopioną masę wlewa się do zimnej wody, wysusza i ponownie roztapia. Topienie i wlewanie do wody powtarza się do 4-ch razy.
Emaille-champ levee. Przy pomocy stalowych sztanc wytłacza się wgłębienia w cienkich blachach złotych, napełnia emalją i wtapia.
Emaille Cloisonnee. (Sposób starych mistrzów) Linje, rysunku wykrawa się w metalu w ten sposób, aby między linjami, oddzielającemi kolory pozostała wąska płytka metalowa. Przestrzeń między zarysami wyrabia się rylcem i wklęsłe powierzchnie robi możliwie szorstkiemi. We wklęśnięcia wkłada się masę emaljową, rozrobioną wodą lub olejkiem lawendowym na gęste ciasto i wtapia w piecu muflowym; powtarza się to kilka razy. W końcu się szlifuje i poleruje.
Marmurowanie przedmiotów emaljowanych. Przedewszystkiem nakłada się warstwę podstawową i na niej za pomocą pendzla, napryskuje emalję innego koloru. Gdy przez pukanie, potrząsanie o jakiś przedmiot krople rozpłynęły się, należy wyżej opisanym sposobem przedmioty wypalić.